काठमाडौं । पहेँलो धातु (सुन)को मूल्यले नयाँ कीर्तिमान कायम गरेको छ । लगातार उकालो लागिरहेको सुनको मूल्य आइतबार प्रतितोला पाँच सय रुपैयाँले बढेको छ ।
नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघका अनुसार शुक्रबार प्रतितोला एक लाख ५६ हजार तीन सय रुपैयाँमा कारोबार भएको छापावाला सुन आइतबारका लागि भने एक लाख ५६ हजार आठ सय रुपैयाँ निर्धारण भएको छ । यो मूल्य हालसम्मकै उच्च हो ।
यस्तै चाँदीको मूल्य तोलामा ४० रुपैयाँले वृद्धि भएको छ । शुक्रबार प्रतितोला एक हजार आठ सय ६० रुपैयाँमा कारोबार भएको चाँदीको मूल्य आइतबारका लागि भने एक हजार नौ सय रुपैयाँ निर्धारण भएको छ ।
किन बढ्न गइरहेको छ विश्व बजारमा सुन ?
विश्व बजारमा सुनको मूल्य उच्च सुनको पछाडि धेरै आर्थिक, राजनीतिक, र सामाजिक कारकहरू छन् । सुनलाई ऐतिहासिक रूपमा सुरक्षित लगानीको रूपमा लिने गरिन्छ, विशेषगरी आर्थिक अस्थिरता, मुद्रास्फीति, र जिओपोलिटिकल तनावका समयमा पछिल्लो समयमा विश्व बजारमा सुनको मूल्यमा देखिएको वृद्धिका प्रमुख कारणहरू निम्न छन् ः–
१. वैश्विक आर्थिक अस्थिरता
सुनको मूल्य वृद्धिमा सबैभन्दा ठूलो कारक आर्थिक अस्थिरता हो । जब विश्वव्यापी अर्थतन्त्रमा अनिश्चितता बढ्छ, लगानीकर्ताहरूले सेफ हेवनको रूपमा सुनमा लगानी गर्छन् । युक्रेन–रूस युद्ध, चीन–अमेरिका व्यापार विवाद, र विश्वव्यापी वित्तीय संकट जस्ता समस्याहरूले गर्दा लगानीकर्ताहरूले स्टक मार्केट र अन्य जोखिमपूर्ण सम्पत्तिबाट हटेर सुनजस्ता सुरक्षित सम्पत्तिमा लगानी गर्ने प्रवृत्ति देखाउँछन् ।
२. मुद्रास्फीति र व्याजदर
विश्वभर धेरै देशहरू उच्च मुद्रास्फीतिको सामना गरिरहेका छन् । मुद्रास्फीतिले मुद्राको क्रयशक्तिलाई कम गर्छ, जसले गर्दा सुनलाई आकर्षक बनाउँछ किनभने यसको मूल्य स्थिर रहन सक्छ वा बढ्न सक्छ । साथै, केन्द्रीय बैंकहरूले मुद्रास्फीति नियन्त्रण गर्न व्याजदर बढाउने वा घटाउने निर्णयहरू गर्दा सुनको मूल्यमा असर पर्छ । विशेष गरी, कम व्याजदर हुँदा लगानीकर्ताहरूले सुनमा लगानी गर्न रुचाउँछन्, किनभने बाँकी सम्पत्तिहरूबाट पाउन सकिने प्रतिफल तुलनात्मक रूपमा कम हुन्छ ।
३. अमेरिकी डलरको कमजोरी
सुनको मुल्य प्रायः अमेरिकी डलरमा निर्धारण हुन्छ । जब अमेरिकी डलरको मूल्य कमजोर हुन्छ, अन्य मुद्रामा कारोबार गर्ने लगानीकर्ताहरूका लागि सुन सस्तो हुन्छ, जसले यसको माग बढाउँछ र मूल्य पनि बढाउँछ । पछिल्लो समयमा अमेरिकी डलरको अवमूल्यन र आर्थिक नीति परिवर्तनका कारण लगानीकर्ताहरू सुनमा आकर्षित भएका छन् । यसले विश्व बजारमा सुनको मूल्यलाई नयाँ उचाइमा पु¥याएको छ ।
४.जिओपोलिटिकल तनाव र जोखिमहरू
जिओपोलिटिकल तनावले पनि सुनको मूल्यमा ठूलो प्रभाव पार्छ । युक्रेन–रूस युद्धले यूरोप र अन्य देशहरूमा आर्थिक अस्थिरता ल्याएको छ । यसले विश्वभरको आपूर्ति श्रृंखलामा प्रभाव पारेको छ र बजारमा अस्थिरता ल्याएको छ । त्यस्तै, मध्यपूर्वमा देखिएका द्वन्द्वहरू र चीन–अमेरिका बीचको तनावले गर्दा विश्वव्यापी लगानीकर्ताहरूले सुनलाई सुरक्षित विकल्पको रूपमा देख्न थालेका छन् ।
५ केन्द्रीय बैंकहरूको सुन खरिद
धेरै देशका केन्द्रीय बैंकहरूले विदेशी मुद्रा सञ्चितिलाई विविधिकरण गर्न सुनको खरिद बढाइरहेका छन् । विश्वभरका केन्द्रीय बैंकहरूले सुन खरिद गर्दा बजारमा आपूर्ति घट्छ र माग बढ्छ, जसले गर्दा सुनको मूल्यमा थप वृद्धि हुन्छ । विशेषगरी, विकासशील देशहरूमा केन्द्रीय बैंकहरूले आफ्नो सम्पत्ति पोर्टफोलियोमा सुनको हिस्सा बढाउन खोजिरहेका छन्, जसले गर्दा यसको मूल्य माथि गइरहेको छ ।
६. विश्वव्यापी महामारीको प्रभाव
कोभिड–१९ महामारीको आर्थिक प्रभावले पनि सुनको मूल्यमा वृद्धि गराएको छ । महामारीको समयमा विश्वभर आर्थिक गतिविधि सुस्त भएको थियो, जसले गर्दा स्टक बजारहरूमा भारी गिरावट आएको थियो । यस स्थितिमा लगानीकर्ताहरूले सुनमा लगानी गरेर जोखिमलाई कम गर्ने प्रयास गरे । त्यसपछि पनि, महामारीपछिको आर्थिक पुनरुत्थान अस्थिर बनेको हुँदा सुनको माग उच्च रह्यो ।
७. सुनको आपूर्ति र उत्पादनमा चुनौती
सुनको उत्पादनमा चुनौतीहरू देखिएकोले यसको आपूर्ति पनि प्रभावित भएको छ । सुन खानीहरूमा उत्पादन प्रक्रिया महँगो र जटिल हुँदै गएको छ, जसले गर्दा विश्व बजारमा आपूर्ति घटेको छ । माग उच्च हुँदा आपूर्ति सीमित भएमा यसको मूल्य वृद्धि हुन्छ ।
विश्व बजारको असर नेपाली बजारमा
नेपालमा सुनको आपूर्ति पूर्ण रूपमा आयातमा निर्भर गर्दछ । जब विश्व बजारमा सुनको मूल्य बढ्छ, नेपालले पनि उच्च मूल्यमा सुन आयात गर्नुपर्ने हुन्छ । सुनको अन्तर्राष्ट्रिय कारोबार अमेरिकी डलरमा हुने भएकाले डलरको विनिमय दर नेपाली रुपैयाँको तुलनामा महत्वपूर्ण हुन्छ । जब नेपाली रुपैयाँ अमेरिकी डलरको तुलनामा कमजोर हुन्छ, नेपाललाई सुन आयात गर्न थप खर्चिलो पर्छ । डलरको दर महँगो हुँदा सुनको मूल्य स्वतः बढ्छ । नेपालमा पछिल्लो समय डलरको मूल्यवृद्धि भएको कारण पनि सुनको मूल्यमा वृद्धि भएको छ ।
त्यस अर्काे कारणमा विश्व बजारमा सुनको आपूर्ति र मागको असन्तुलन हुँदा यसको मूल्यमा उतारचढाव हुन्छ । जब विश्वभर सुनको माग बढ्छ र आपूर्ति सीमित हुन्छ, त्यसको प्रभाव नेपाली बजारमा पनि प्रत्यक्ष देखिन्छ । विशेष गरी चाडपर्व, वैवाहिक सिजन, र आर्थिक अनिश्चितताको समयमा सुनको माग उच्च हुनाले मूल्य बढ्ने गर्दछ ।
नेपालमा सुन आयात गर्दा सरकारले विभिन्न कर र भन्सार शुल्क लगाउँछ । जब अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सुनको मूल्य बढ्छ, त्यो मूल्यमा भन्सार शुल्क पनि थपिन्छ, जसले गर्दा अन्तिम मूल्यमा वृद्धि हुन्छ । यसले गर्दा नेपाली बजारमा सुनको मूल्य विश्व बजारमा देखिएको वृद्धिभन्दा अझ बढी हुन सक्छ ।
निष्कर्ष
समग्रमा, सुनको मूल्य वृद्धिको मुख्य कारण आर्थिक अस्थिरता, मुद्रास्फीति, जिओपोलिटिकल तनाव, डलरको कमजोरी, र केन्द्रीय बैंकहरूको खरिदमा वृद्धि हुन् । यी कारकहरूको संयुक्त प्रभावले गर्दा सुनको मूल्यमा नयाँ कीर्तिमान कायम भइरहेको छ । विश्व अर्थतन्त्रले स्थिरता प्राप्त नगरेसम्म सुनको मूल्य उच्च रहिरहने सम्भावना छ । किनकि लगानीकर्ताहरूले यसलाई सुरक्षित विकल्पका रूपमा लिइरहेका छन ।
क्याटेगोरी : अर्थ, समाचार
थप समाचार
धेरै पढिएका
प्रतिक्रिया