जीएन साईबाबाको निधन : भारतीय समाज, मानवअधिकार र सत्ताविरोधी संघर्षको क्षेत्रमा एउटा गहिरो क्षति
जीएन साईबाबाको निधन भारतीय समाज, मानवअधिकार, र सत्ताविरोधी संघर्षको क्षेत्रमा एउटा गहिरो क्षति हो। भारतीय राज्यले उनलाई ‘शहरी नक्सली’ को रूपमा चिनाउँदै आजीवन कारावासको सजाय दिएको थियो। शारीरिक रूपमा अशक्त भएर पनि साईबाबाले निरन्तर मानवअधिकारका लागि संघर्ष गर्नुभयो। उहाँको निधनले धेरै प्रश्न उठाएको छ, विशेष गरी भारतीय सरकारको मानवअधिकारसम्बन्धी अडान र दमनात्मक नीतिहरूप्रति।
जीएन साईबाबा शिक्षाविद् मात्र नभई, एक विचारक र कवि पनि थिए, जसले भारतीय समाजमा भइरहेको विभेद र दमनको खुलेर विरोध गर्नुभयो। उनी शारीरिक रूपमा अपाङ्ग भएर ह्वीलचेयरमा जीवन बिताउन बाध्य थिए, तर उनी कहिल्यै आफ्नो क्रान्तिकारी विचारधाराबाट पछाडि हटेनन्। भारतीय राज्यले उनलाई नक्सली विचारधाराको समर्थक भएको आरोप लगाएर गिरफ्तार गरियो । उनलाई माओवादीसँग सम्पर्क राखेको र शहरी क्षेत्रमा विद्रोह फैलाउन भूमिका खेलेको आरोप लगाइयो।
साईबाबाले बारम्बार आफ्नो स्वास्थ्य अवस्थाको नाजुकताबारे बताउँदै आएका थिए। तर, राज्यले उनलाई आवश्यक उपचार नदिई जेलमै राख्यो, जसले उनको मृत्युमा ठूलो भूमिका खेल्यो। एकप्रकारले साईबाबाको मृत्युमा राज्यको उदासिनता र दमनकारी नीतिलाई दोष दिन सकिन्छ।
उनको निधनको खबरले भारतभित्र र बाहिरका मानवअधिकारवादी, लेखक, र बौद्धिक जगतमा ठूलो दुखको लहर फैलाएको छ। साईबाबा केवल क्रान्तिकारी शिक्षाविद् मात्र होइन, भारतीय राज्यको दमनकारी नीति र मानवअधिकार उल्लङ्घनको विरोधमा एक प्रतीक बनेका थिए। उनले लेखेका कविता र निबन्धहरूले शोषित वर्गका आवाजलाई सम्बोधन गर्थे।
उनको मृत्युले राज्यको हिंसात्मक रवैया र मानवअधिकारका लागि लडिरहेका व्यक्तिहरूप्रति राज्यको निर्ममता झल्काउँछ। भारतमा यस्ता घटनाले स्पष्ट रूपमा देखाउँछ कि दमन र हिंसा प्रयोग गरेर राज्यले जनताको आवाजलाई दबाउने कोशिश गरिरहेको छ।
जीएन साईबाबाको मृत्युलाई धेरैले राज्यद्वारा गरिएको ‘अघोषित हत्या’ को रूपमा लिएका छन्। जेलमा थुनिएको एउटा अशक्त व्यक्तिलाई चिकित्सा सुविधा उपलब्ध नगराउनु राज्यको क्रूरतालाई प्रतिबिम्बित गर्छ। मानवअधिकारवादीहरूले बारम्बार साईबाबाको स्वास्थ्यको चिन्ता व्यक्त गरेका थिए, तर राज्यले यसलाई बेवास्ता गर्यो।
यसले भारतीय लोकतन्त्रमा दमनात्मक राज्य संयन्त्रको उदयलाई स्पष्ट रूपमा उजागर गरेको छ। राज्यले साईबाबालाई सहरी नक्सलीको नाममा डर फैल्याउने माध्यमको रूपमा प्रयोग गर्यो।
जीएन साईबाबाको निधनले भारतीय मानवअधिकार संघर्षको एउटा महत्त्वपूर्ण अध्याय बन्द भएको छ। तर, उनले छोडेको क्रान्तिकारी विचार र मानवअधिकारका लागि गरेको संघर्षले नयाँ पुस्तालाई प्रेरणा दिनेछ। भारतीय राज्यले मानवअधिकार उल्लङ्घनको जिम्मेवारी लिइरहनु पर्ने र यस्ता घटनाबाट पाठ सिक्नुपर्छ।
क्याटेगोरी : अन्तर्राष्ट्रिय, बिचार
थप समाचार
धेरै पढिएका
प्रतिक्रिया