बालाराम शेर्पाली, रुकुमपूर्व
आरनमा बनाउनुपर्ने सबै सामग्री बजारमा सस्तो मूल्यमा पाउने हुँदा पछिल्लो समय समय देशका विभिन्न ठाउँमा विश्वकर्मा समुदायले अँगाल्दै आएको आरन पेशा लोप हुन थालेको छ । युवा पुस्ताले यस पेसाप्रति चासो नहुँदा हस्तान्तरण हुन सकेको छैन । पछिल्लो समय यस पेसा छाड्ने क्रम बढे पनि रुकुम पूर्वका विश्वकर्मा समुदायले भने यसलाई निरन्तरता दिँदै आएका छन् । रुकुम पूर्वका मनिलाल विक आफूले विगतदेखि नै यही पेशालाई अँगाल्दै आएको बताउँछन् ।
बाजे मने कामी १२ वर्षको उमेरदेखि फलामको भाँडाकुँडा बनाउन आफ्नो कर्मथलो छोडेर साविकको राङ्सी गाविस राङ्सी गाउँदेखि साविकको मोराबाङ गाविस अर्थात् भूमे गाउँपालिकाको वडा नम्बर ३ को झुम्लाबाङ आइपुगेको मनिलाल बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘मेरा बाजे सीपसँगै जन्मस्थान छोडेर आरन व्यवसाय सञ्चालन गर्न झुम्लाबाङ गाउँमा करिब एक सय १० वर्ष अगाडि आएका थिए । अहिले त्यही व्यवसायलाई निरन्तरता दिँदै आएको छु ।’
बाजेको पालादेखि शुरु भएको आरन व्यवसाय अहिलेसम्म जसोतसो चलाउँदै आएको उनी बताउँछन् । मनिलाल भन्छन्, ‘ऊ बेला बाजेले खलो प्रथामा काम गर्नुभयो । अहिले निकै दुःख हामीले खेप्नु परेको छ । बाजेले गरेको पेशा आरन व्यवसाय अहिलेको वर्तमान अवस्थामा संकटमा परेको छ ।’ फलामको भाँडाकँुडा बनाउन फिरन्ते जीवन, खरले बनाएको छाप्रोमा आरन बसेको देख्न सकिन्छ ।
सोही गाउँका ५२ वर्षीय मनभक्त विक आरनको छाप्रोमा दैनिक काम गर्दै गरेको अवस्थामा भेटिन्छन् । अनुहारभरि कालोमोसो दलिएको अवस्थामा दाहिने हातले घन र अर्को हातले सनासोले रातो फलाम समातेको अवस्थामा उनी भेटिन्छन् ।
विक बिहान झिसमिसेमै उठ्ने बित्तिकै फलामको विभिन्न औजारहरु बनाउन आरनमा पुग्छन् ।
आरन व्यवसाय जस्ता परम्परागत पेशा केवल आर्थिक उपार्जन मात्र होइनन् यो संस्कृति, पहिचान पनि हो । मनिलाल, मनभक्तहरुलाई हेर्न सकिन्छ कसरी एक परिवारको परम्परा एक पुस्ताबाट अर्को पुस्तामा हस्तान्तरण हुने गर्दछ । यस पेशाले जेनतेन जीविका चलाउने माध्यमको रूपमा काम त गरेकै छ, यसले इतिहास र सांस्कृतिक सम्पदालाई पनि जोगाएको छ ।
आरन व्यवसाय विशेषगरी विश्वकर्मा समुदायमा जरा गाडेको थियो । यस पेशामा काम गर्ने व्यक्तिहरूले औजार र भाँडाकुँडा निर्माण गर्नका लागि विशेष सीप र दक्षता आवश्यक पर्दछ । मनिलाल र मनभक्तका जस्ता व्यक्तिहरूले आफ्नो पूर्वजहरूको परम्परा सँगै यो सीपलाई निरन्तरता दिइरहेका छन् । यसले युवा पुस्तामा चासोको कमी भए तापनि परम्परागत पेशालाई जोगाउने र त्यसमा गर्व गर्ने महत्व दर्शाउँछ ।
युवाहरूले नयाँ पेशाहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्दा आरन पेशा संकटमा परेको छ । यसले परम्परागत सीप र ज्ञानको कमी निम्त्याउँछ । परम्परागत पेशाले समुदायमा एकता, पहिचान र संस्कृति जोगाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ । यदि यो व्यवसाय लोप हुन्छ भने त्यसले केवल आर्थिक क्षति मात्र होइन, सांस्कृतिक धरोहरको पनि हानि गर्दछ ।
यस्तो अवस्थामा समुदायका अगुवाहरू विशेषगरी विश्वकर्मा समुदायका सदस्यहरूले युवा पुस्तालाई प्रेरित गर्न र परम्परागत सीपको महत्वबारे शिक्षित गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नुपर्छ । आरन व्यवसायलाई बचाउने प्रयासहरूमा शैक्षिक कार्यक्रम, कार्यशाला र सामुदायिक गतिविधिहरू समावेश गर्नाले युवा पुस्तामा चासो बढाउन सकिन्छ । आरन व्यवसाय जस्ता परम्परागत पेशाहरूको संरक्षण र प्रवद्र्धन गर्न अत्यावश्यक छ, ताकि भविष्यका पुस्ताहरूले आफ्ना पुराना पथहरू र सांस्कृतिक धरोहरलाई भुल्न नपरोस ।
क्याटेगोरी : अर्थ
धेरै पढिएका
प्रतिक्रिया