- समयबद्ध विश्लेषण
आज संसारलाई हल्लाएको रूसको अक्टोबर क्रान्ति (1917) एक यस्तो ऐतिहासिक घटना थियो, जसले रूसको राजनीतिक र सामाजिक संरचनालाई मात्रै आमूल परिवर्तन गरेन, सम्पूर्ण विश्वलाई नै नयाँ दिशा देखायो । बोल्शेविक पार्टीको नेतृत्वमा भएको यो क्रान्ति पूँजीवादको अन्त्य र समाजवादको सुरुवातको प्रतीक बन्यो । अक्टोबर क्रान्तिले केवल श्रमिक वर्ग र किसानहरूको सशक्तीकरणको मार्गप्रशस्त मात्रै गरेन कि संसारभरका श्रमिक र उत्पीडित जनसमुदायको मुक्ति संग्रामलाई प्रेरणा पनि दियो । अक्टोबर क्रान्तिको महत्त्व र यसले विश्व राजनीतिको संरचनामा पारेको प्रभावको बारेमा चर्चा गर्नु आज सान्दर्भिक हुनेछ ।
क्रान्तिको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि
रूसमा द्दण्औं शताब्दीको शुरुवातसम्म सामाजिक र आर्थिक असमानता व्यापक थियो । जार निकोलस द्वितीयको शासनकालमा श्रमिक वर्ग र किसानहरू अत्यधिक गरीवीमा बाँचिरहेका थिए भने सत्ताधारी वर्ग विलासितामा रमाइरहेका थिए । पहिलो विश्वयुद्धले रूसको आर्थिक र सामाजिक अवस्था झन् बिगारेको थियो । युद्धका कारण उत्पन्न भौतिक अभाव, बढ्दो महँगी र जनतालाई भएको अन्यायले गर्दा जनताको असन्तोष चरममा पुगेको थियो ।
लेनिनको भूमिका र बोल्शेविक विचारधारा
अक्टोबर क्रान्तिको सफलताका लागि भ्लादिमिर लेनिन र बोल्शेविक पार्टीको योगदान निर्णायक थियो । लेनिनले ूशान्ति, जमिन र रोटीू भन्ने कार्यनीतिक नारालाई अघि सारेका थिए, जसले आम जनतालाई आकर्षित गर्यो । उनले श्रमिक वर्ग र किसानहरूको पक्षमा एक समाजवादी राज्य स्थापना गर्ने रणनीतिक सोच राखेका थिए, जहाँ उत्पादनका साधनहरू श्रमिकहरूकै नियन्त्रणमा हुनेछन् । बोल्शेविक विचारधाराले जनतालाई एकीकृत गर्न र शोषणविरुद्ध लड्न प्रेरित गर्यो ।
क्रान्तिको घटनाक्रम
अक्टोबर क्रान्ति ज्ञढज्ञठ को अक्टोबर द्दछ तारिख ९नोभेम्बर ठ, ग्रेगोरियन पात्रोअनुसार० मा भएको थियो । बोल्शेविकहरूले पेत्रोग्रादको महत्त्वपूर्ण स्थानहरू कब्जा गरे र शीतकालीन महललाई नियन्त्रणमा लिए । यो विद्रोह अपेक्षाकृत कम रक्तपातपूर्ण थियो र केही घण्टामै सम्पन्न भएको थियो । लेनिन र उनका समर्थकहरूको नेतृत्वमा जार शासनको अन्त्य भयो र संसारको पहिलो समाजवादी राज्यको स्थापना भयो ।
क्रान्तिको मुख्य उद्देश्य
अक्टोबर क्रान्तिको मुख्य उद्देश्य शोषण, अन्याय र असमानताको अन्त्य गर्दै एक समान समाज निर्माण गर्नु थियो । यस क्रान्तिले सम्पत्ति र उत्पादनका साधनहरूको पुनर्वितरणलाई प्राथमिकता दियो, जसले गर्दा श्रमिक वर्ग र किसानहरूले समान अवसर र अधिकार प्राप्त गर्न सके । साथै, यो क्रान्ति पूँजीवादी राज्य संरचनाको अन्त्य गर्दै जनताको सहभागितामा आधारित नयाँ राज्य व्यवस्था निर्माण गर्न चाहन्थ्यो ।
रूसमा भएको आर्थिक र सामाजिक परिवर्तन
क्रान्तिपश्चात रूसमा आर्थिक र सामाजिक क्षेत्रमा व्यापक सुधारका प्रयासहरू थालिए । उद्योगहरूलाई राष्ट्रीयकरण गरियो, जसले गर्दा उत्पादनका साधनहरूमा श्रमिक वर्गको पहुँच सुनिश्चित भयो । जमिनको पुनर्वितरणले कृषिमा किसानहरूको स्वामित्व स्थापना गर्यो । यी सुधारहरूले रूसमा उत्पादन क्षमता र श्रमिकहरूको जीवनस्तरमा सुधार ल्यायो । साथै, शिक्षा र स्वास्थ्य सेवाहरूलाई पनि जनताको पहुँचमा पुर्याइयो, जसले समाजमा सकारात्मक परिवर्तन ल्यायो ।
विश्वव्यापी प्रभाव र समाजवादी आन्दोलनहरूमा प्रेरणा
अक्टोबर क्रान्तिले सम्पूर्ण विश्वमा समाजवादी आन्दोलनहरूलाई प्रेरणा दियो । यो क्रान्तिले देखायो कि श्रमिक वर्ग एकताबद्ध भएर सशक्त प्रतिरोध गर्न सक्छ र पूँजीवादी शोषणलाई अन्त्य गर्न सक्छ । चीन, क्युबा, भियतनाम र अन्य धेरै मुलुकमा समाजवादी आन्दोलनहरू र विद्रोहहरूले अक्टोबर क्रान्तिबाट नै प्रेरणा लिएका थिए । यो क्रान्ति नै विश्वभरका उत्पीडित वर्गको मुक्ति र सशक्तिकरणको प्रतीक बन्यो ।
अन्तर्राष्ट्रिय साम्राज्यवादविरुद्धको सङ्घर्ष
अक्टोबर क्रान्तिले अन्तर्राष्ट्रिय साम्राज्यवादविरुद्ध एक सशक्त चुनौती पेश गर्यो । बोल्शेविकहरूका सिद्धान्तले साम्राज्यवादलाई चुनौती दियो र राष्ट्रहरूको स्वतन्त्रता र संप्रभुताको अधिकारको पक्षमा उभियो । यसले पछि साम्राज्यवादी शक्तिहरूले विश्वभरिका उपनिवेशहरूमा भएको प्रतिरोधलाई रोक्न कठिनाइ भोग्नुपर्यो ।
क्रान्तिको साँस्कृतिक र बौद्धिक प्रभाव
अक्टोबर क्रान्तिले बौद्धिक र साँस्कृतिक क्षेत्रमा पनि महत्त्वपूर्ण प्रभाव पारेको थियो । साहित्य, कला र साँस्कृतिक आन्दोलनहरूमा समाजवादी विचारधाराको प्रभाव देखियो । संसारभरिका लेखक, कवि, चित्रकार र विचारकहरूले अक्टोबर क्रान्तिबाट प्रभावित भई समाजमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउने लक्ष्य राखे । क्रान्तिपश्चात् रूसमा साँस्कृतिक क्रान्तिको थालनी भयो, जसले गर्दा नयाँ विचारधारालाई प्रोत्साहन र प्रगतिशील प्रवृत्तिलाई सबल बनायो ।
एक समान समाजको आदर्श
अक्टोबर क्रान्तिले एउटा यस्तो समाजको आदर्श प्रस्तुत गर्यो, जसमा सबैलाई समान अवसर, शिक्षा, स्वास्थ्य र सम्मान प्राप्त होस् । बोल्शेविकहरूको सोचमा समतामूलक समाज निर्माणको अवधारणा रहेको थियो । यसले एउटा यस्तो राज्यको परिकल्पना गर्यो जहाँ शासक र शासितबीचको भेद समाप्त होस् र समाजको प्रत्येक व्यक्तिको गरिमा सुरक्षित होस् ।
युग परिवर्तनको प्रतीक
अक्टोबर क्रान्ति कुनै साधारण घटना मात्र थिएनस यो युग परिवर्तनको प्रतीक थियो । यो विश्व इतिहासमा नयाँ युगको शुरुवातको प्रतीक बन्यो, जसले समाजलाई नयाँ परिप्रेक्ष्यमा सोच्न बाध्य गरायो । यो घटना संसारभरका मानिसहरूलाई सशक्तीकरणको अनुभूति दिलाउने प्रेरणाको स्रोत बन्यो ।
र, अन्त्यमा,
रूसको अक्टोबर क्रान्ति श्रमिक वर्ग र उत्पीडित जनताको लागि प्रेरणा बनेको घटना हो । यसले संसारलाई देखायो कि समानता र न्यायको लागि संघर्ष सफल हुन सक्छ । लेनिनको नेतृत्वमा भएको यो क्रान्तिले केवल रूसमा मात्र होइन, सम्पूर्ण विश्वमा नै पूँजीवादविरुद्धको आन्दोलनलाई सशक्त बनायो । आज पनि अक्टोबर क्रान्तिको महत्त्व विश्वभरका समानता र न्यायको लागि लड्ने आन्दोलनहरूमा देख्न सकिन्छ । यसले संसारभरका उत्पीडित जनतालाई न्याय र समानताको सपना देख्न प्रेरित गरेको छ, जसका कारण यो घटना विश्व इतिहासको एक महत्वपूर्ण कोसेढुङ्गा बनेको छ ।
क्याटेगोरी : जनमञ्च, बिचार, समाचार
थप समाचार
धेरै पढिएका
प्रतिक्रिया