सिमली छायामा बसी भरिया लामो सास फेरेको
उमेर भइसक्यो असी झन ठूला दुखले घेरेको…।
‘रक्तिम’ एल्बममा समेटिएको यही बोलको निकै लोकप्रिय गीत गाउँ–सहरमा घन्कियो भने केहीलाई त कौतुहलले सताउँछ– यो कर्णप्रिय आवाज–गीत कसको होला भनेर । तर, धेरैलाई हेक्का छ । त्यसैले, जोकोहीले मुक्तकण्ठले प्रशंसा गर्छन्– ‘गीतको शब्द रचना, संगीत र संयोजन सबै उत्कृष्ट छन् ।’ यतिमात्रै होइन– प्रगतिशील मायाप्रीति, मौलिक संस्कृति, भेषभूषा, भूगोल तथा राष्ट्रप्रेम आदि विविध विधाले ओतप्रोत अन्य थुप्रै क्रान्तिकारी गीत छन्– उहाँका स्वरमा सजिएका । कतै नेपाली क्रान्तिकारी सांगीतिक आकाशमा ज्योति छर्नकै लागि उहाँको जन्म भएको त होइन भन्ने लाग्छ । कला अनि गलाका धनी उहाँलाई बहुप्रतिभाशाली भन्दा अत्युक्ति नहोला । नेपालका चर्चित तथा होनहार ‘जनवादी’ गायक एवं संगीतकार जीवन शर्माको जीवनगाथा हो यो ।
भनिन्छ– ‘जसले आफ्नो स्वार्थभन्दा माथि उठेर अरूको भलाइ गर्छ– ऊ सबैको ढुकढुकीमा बस्न सफल हुन्छ ।’ ठीक यस्तै भयो जीवनको सवालमा पनि । निजी स्वार्थ त्यागेर निरन्तर निमुखा, जेहेनदार, विपन्न, श्रमजीवी तथा अग्रगामी–क्रान्तिकारी जनताको पक्षमा लागिरहनुभयो । उनीहरूको आवाज, कथा–व्यथा र पिरमर्कालाई गीत–संगीतको माध्यमबाट उतार्नुभयो । शोषक र सामन्तविरुद्ध अनवरत लड्नुभयो र अन्ततः जनवादी गायकका रूपमा स्थापित–चर्चित हुनुभयो । जीवनको जन्म विक्रम सम्वत् २०१७ भदौ २५ गते बाग्लुङ जिल्लाको राङखानीमा भएको हो । प्रधानपञ्च, मुखिया र जिम्मावालको विरासत बोकेको सम्पन्न परिवारमा जन्मिनुभएका उहाँको बाल्यकाल सुखमय ढंगले बित्यो । गोठभरि भरिभराउ गाईभैंसी । तिनीहरुलाई घाँससोतर गर्ने मानिस थिए उहाँकहाँ । प्रशस्त जग्गा भएकाले खेतमा ६० मुरी धान अनि बारीमा उत्तिकै गहुँ, मकै र कोदो फल्थ्यो । बुवा पनि फेरी÷फेरी घोडा चढेर हिँड्नुहुन्थ्यो रे । तर, पनि जीवनलाई पुख्र्याैली सम्पत्तिले कहिल्यै आकर्षित गरेन, बरु गरिब बस्तीको झुपडीले नै जिन्दगीभर तान्यो । मजदुरका पक्षमा लागेर अत्याचारविरुद्ध गीत गाउनुपर्छ भन्ने बाटो त उहाँले उतिबेलै पहिल्याउनुभएको थियो, जतिबेला उहाँ खाने, खेल्ने अनि रमाउने काँचो माटोजस्तै हुनुहुन्थ्यो । विद्यालयमा शिक्षकले नै एकान्तमा लगेर ‘पञ्चायती शिक्षा भनेको बेकार हो, देशमा राम्रो व्यवस्था छैन । राजतन्त्र पनि गलत हो । सामन्तवादविरुद्ध संघर्ष गरेर जनवाद नल्याएसम्म जनताले सुख पाउँदैनन्’ भनेर चेतना फैल्याएपछि जीवनको बालमष्तिष्कमा त्यही प्रभाव पा¥यो ।
हुन पनि घरमा बुवा नै प्रधानपञ्च, जिम्वाल र मुखिया भएकाले आफ्नो परिवार नै पञ्चायती शैलीको भएको भन्दै त्यस्तै १२ वर्षको उमेरमा विद्रोह गर्नुभएको हो जीवनले । उहाँलाई त्यस्तै ४÷५ वर्षको उमेरमा घरनजिकैको विद्यालयमा भर्ना गरियो । त्यहाँ उहाँले प्राथमिक तहसम्मको अध्ययन पूरा गर्नुभयो । त्यसपछि थप अध्ययनका लागि करिब दुई घण्टा टाढाको निम्न माध्यमिक विद्यालय जान थाल्नुभयो । त्यसपछि दैनिक चार घण्टा हिँडेर २०३५ मा सर्कुवास्थित श्री जनता माध्यमिक विद्यालयबाट राम्रो अंक ल्याएर एसएलसी गरेपछि जीवनलाई उच्च शिक्षाको बाटो खुल्यो । उहाँको परिवारमा पनि सन्तानलाई पढाउनुपर्छ भन्ने चेतनाको विकास भइसकेको थियो त्यतिबेलासम्म । र त छोरालाई डाक्टर, इन्जिनियर बनाउन चाहनुहुन्थ्यो जीवनका बुबाआमा । त्यसैले जीवन पनि इन्जिनियर बन्ने सुनौलो सपना सँगालेर २०३५÷३६ मा काठमाडौं भित्रिनुभयो । उहाँ इन्जिनियरिङ कलेज पुल्चोकमा भर्ना हुनुभयो र दुई वर्ष इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरिङ पढ्नुभयो । त्यतिबेला निरंकुश पञ्चायतका कारण गरिब जनताले सुखको सास फेर्न पाएका थिएनन् । यस अर्थमा त तत्कालीन राज्यसत्ताको थिचोमिचोले जीवनलाई विद्रोही बनायो । भोकले छट्पटिएका गरिबको दुःख देखेर जीवनको मन पनि उद्वेलित हुन थाल्यो । यसरी अध्ययन गर्दै गर्दा २०३६ मा पञ्चायतविरुद्ध आन्दोलन सुरू भयो । विद्यालय उमेरबाटै राजनीतिप्रति विशेष चासो राख्नुहुने उहाँ काठमाडौं आएपछि त अझै खारिनुभयो । यसै क्रममा जनवादी गीत गाउने वेदना परिवारको सम्पर्कबाट आन्दोलनमा सक्रिय हुन थाल्नुभयो । विद्यार्थी आन्दोलन रोकिएपछि २०३८ मा उहाँले एक वर्ष सोलुखुम्बू र मुस्ताङमा अनि केही समय बाग्लुङमा अध्यापन पनि गर्नुभयो । जनताको अवस्था बुझ्ने, राजनीतिक सञ्जाल÷सम्बन्ध बढाउने र विद्रोहको दियो बाल्ने योजनाका साथ केही वर्ष देशका अन्य ठाउँमा थप अध्यापन गर्नुभयो । त्यसपछि भने संगीतबाटै जनतामा समर्पित हुनुभयो । प्रहरीबाट जति लाठी वर्षा भए– त्यति नै उहाँको मनमा आक्रोशको ज्यालामुखी दन्किन्थ्यो । अनि त्यही गतिमा कडा शब्द र संगीतमा गीत घन्किन्थ्यो । त्यही आक्रोशको ज्यालामुखीको बीचमा ‘जहाँ भोको पेटले दानापानी मागेको हुन्छ, अन्याय र अत्याचारले जहाँ सिमा नाघेको हुन्छ, त्यहाँ फुटछ ज्वालामुखी…’ बोलको गीत जन्मियो । यो गीतले धेरै नेपालीलाई आन्दोलनप्रति प्रेरित गरायो । त्यसपछि जीवनले सामन्तको जालो च्यात्ने उद्देश्यले गाउँ, सहरमा गरिब, दुखी जनताको पक्षमा जनवादी गीत गाउँदै हिँड्न थाल्नुभयो । परिणामतः उहाँ तत्कालीन सरकारको तारो बन्न पुग्नुभयो । प्रहरी प्रशासनले उहाँलाई कहिले पक्राउ गर्ने त कहिले पुर्जी नै जारी गरेर निकै दुःख दिन थाल्यो । त्यसपछि २०४१ देखि २०४६ सम्म भूमिगत हुनुभयो । २०३६ देखि २०४६ को आन्दोलनमा उहाँको ‘फोक्ल्याण्डको टापुबाट…’, ‘जंगलको बीचबाट…’, ‘लेखिरहेछु चिठी तिमीलाई…’ ‘लडाइँको मैदानबाट…’ लगायत बोलको गीत निक्कै लोकप्रिय बन्न पुग्यो ।
२०५२ फागुन १ गतेबाट माओवादीले सशस्त्र विद्रोह सुरू गरेपछि जीवनको टोलीलाई गीत रेकर्ड गर्न कठिन भयो । यद्यपि ‘घुस खाने घुसियालाई खेद गाउँबाट…’, ‘जाग जाग किसानहरु हो, जुर्मुराई उठ मजदुर हो…’, ‘गोलीले न त्यो मर्छ…’, ‘क्रान्ति त्यो उर्लेको बेला रोकिँदैन बन्दुकले छेकेर…’, ‘कि हा¥यो अब यही एउटा जीवन, कि जित्यो संसार…’, ‘मुक्तिका लागि फलामे छाती…’लगायतका उहाँका सयौं गीत घन्किए । अहिलेसम्म दुई हजारभन्दा बढी गीत रेकर्ड गराउनुभएका जीवनका दर्जनौं गीत लोकप्रिय छन् । उहाँले २०६२÷६३ को आन्दोलनमा ‘हिउँ फुटे हिमनदी जनता जुटे जनसागर…’, ‘औंसीको यो रात पनि हट्छ छिटै चिन्तै नगर…’ आदि गीतले पनि जनआन्दोलनलाई बल पु¥यायो । हाल ६४ वर्षीय जीवनको सादा जीवन नै सर्वत्र पहिचान बनेको छ । काठमाडौं छिरेदेखि अहिलेसम्म डेरामै बास छ । देशविदेशका कार्यक्रममा गीत गाएर पाउने पारिश्रमिकबाटै घरखर्च चलाउनुभएको छ । दर्शन र राजनीतिशास्त्रमा स्नातक, अंग्रेजी र मानवशास्त्रमा एमए गर्नुभएको छ उहाँले । साउदी अरब, दुबई, मलेसिया, जापान, अस्ट्रेलिया, कोरिया युरोपलगायतका विभिन्न देशमा पुगी आफ्नो कला प्रस्तुत गरिसक्नुभएको छ जीवनले ।
क्याटेगोरी : साहित्य
थप समाचार
धेरै पढिएका
प्रतिक्रिया